De Essentials is een reeks artikelen op State Magazine waarmee we de historie van de smaakmakende platenlabels in de rijke hiphopgeschiedenis laten zien. Niet alleen de verhalen achter de schermen, maar ook de essentiële albums of vergeten parels worden belicht. Lees nu deel 2: Ruthless! En zet gelijk de Spotify playlist aan. 
Ruim $250.000,- heeft de 22-jarige Eric Wright al verdiend, als hij besluit zijn leven radicaal te wijzigen. Hij stopt per direct met drugs dealen. De winst loopt weliswaar dagelijks in de duizenden dollars, maar Wright beseft dat een dergelijk leven niet lang goed kan gaan. Veel van zijn vrienden en familieleden zitten in de gevangenis of zijn vermoord. Zijn oudere neef Choukri, die Wright in eerste instantie aanzette tot een leven als dealer en hem ook overtuigde van school te gaan, is doodgeschoten onder onduidelijke omstandigheden. De dader wordt nooit gepakt. Er zijn tot op heden niet eens verdachten aangehouden. Wright weet echter genoeg. Dit bestaan is te gevaarlijk. Het moet allemaal anders. Eazy-E & Jerry Heller Het jaar: 1985, de buurt: Compton, Los Angeles. Hiphop zet, vooral via Def Jam , zijn eerste serieuze stappen van undergroundfeestjes in arme wijken naar de nationale hitlijsten. De meeste artiesten komen uit het Oosten van Noord-Amerika - sterker nog, hiphop van de West coast speelt nog nauwelijks een rol van betekenis, er gaan zowaar geluiden op dat hiphop uit het Oosten hoort te komen, zoals ware brass muziek volgens sommigen alleen in New Orleans en omstreeks gemaakt kan worden. Wright denkt hier anders over. Onder de naam Eazy-E begint hij muziek te maken. Eerst, volgens een hiphopcliché, in de garage bij zijn ouders. Maar al gauw pakt hij het serieuzer aan. In 1986 ontmoet hij Jerry Heller, die hem stimuleert zijn muziek te professionaliseren en werkelijk albums op te gaan nemen. In 1987 richten de heren gezamenlijk het label Ruthless Records op, waarvoor Wrights kapitaal van $250.000,- wordt gebruikt. Met Heller (1940) is iets vreemds aan de hand. Zelf heeft hij de neiging zich, in 1986 al en dat is vandaag de dag alleen maar sterker geworden, te presenteren als iemand die het klappen van de muziekindustrie kent. In interviews en in zijn memoires (waarover later meer) wekt hij de indruk dat hij wezenlijk heeft bijgedragen aan de successen van onder meer Kraftwerk, Ike & Tina Turner en Pink Floyd. Daarover is echter dubieus weinig bekend. Heller is een booking agent en een manager (geweest), maar wat hij in beide rollen precies heeft bewerkstelligd, en voor wie, dat blijft de vraag. Zijn woord is hierbij de enige concrete bron, en die bron wordt door zijn omgeving eigenlijk zelden geloofd. Wat vast staat, is dat hij in 1987 in elk geval al een tijd meegaat in de muziekwereld. En dat Eazy-E in hem de juiste partner ziet om zijn label mee te beginnen. Ze willen er eerst een gedeelde onderneming van maken, maar op Hellers eigen aandringen - althans, dat zegt Heller zelf - wordt het een 20%-80%-deal: per dollar die Ruthless verdient, krijgt Eazy-E tachtig cent en Heller twintig. Helemaal in het begin zijn er de nodige opstartproblemen. Het eerste officiële project van Eazy-E en de artiesten waarmee hij zich omringt, wordt zelfs helemaal nog niet via Ruthless uitgebracht - dat bestaat dan nog nauwelijks. N.W.A. & The Posse verschijnt eind 1987 via het onbeduidende Macola Records. Van een afgebakende groep of concept is nog geen sprake: N.W.A. (en de ongedefinieerde, bijbehorende posse) is meer een verzamelnaam voor de mensen met wie Eazy zich omringt, dan een afgebakende koers die hij wil volgen. Er doen allerlei inmiddels allang vergeten acts mee, met fantasienamen als The Fila Fresh Crew, Rappinstine en Ron-De-Vu; Ice Cube heeft op slechts één nummer een verse; MC Ren is nog helemaal nergens te bekennen; Dre laat eveneens op maar één nummer van zich horen en Eazy zelf is bij minder dan de helft van de tracks betrokken. Mede hierom is het absoluut geen hoogstaand project, maar historisch gezien is N.W.A. & The Posse wel onmisbaar: op de verzamelaar staan namelijk zowel nummers die een voorbode zijn van de rauwe, onvervalste straatkant van N.W.A. (8Ball, Boyz-n-the-Hood en Dopeman) als tracks waarop wanhopig geprobeerd wordt aan te haken bij de dansbare, toegankelijke sound die hiphop via The Message en The Breaks tot dan toe de meeste aandacht heeft gegeven. Niet zo verwonderlijk: Dr. Dre en DJ Yella maken beiden nog onderdeel uit van de World Class Wreckin' Cru, een hiphopgroep die opzichtig flirt met electro en R&B. Ook Ice Cube is, onderdeel van de onbekende groep C.I.A., nog geen schim van de grote gangsterrapper die hij al snel zal worden. De gangsterrapsound die N.W.A. en daarmee Ruthless zo gaat kenmerken, wordt pas na N.W.A. & The Posse gevormd. Ice Cube gaat steeds meer nummers voor Ruthless schrijven. MC Ren sluit zich bij het label aan. Dr. Dre wordt opgepakt wegens onbepaalde parkeerboetes, en Lonzo Harris, de voorman van de World Class Wreckin' Cru, weigert de borg van $900,- te betalen. Een besluit waar hij vermoedelijk spijt van heeft gekregen: want als Eazy-E de borg vervolgens wel betaalt, brengt Dr. Dre steeds meer tijd met hem door. DJ Yella volgt hem daarbij, en assisteert Dre bij het produceren van tracks. N.W.A. krijgt steeds meer vorm en in rap tempo wordt geschiedenis geschreven: in 1988 verschijnt het officiële debuut Straight Outta Compton, dat de hiphopwereld voorgoed verandert. De gezongen refreinen en door de hitlijsten gestuurde beats die op N.W.A. & The Posse nog te horen waren, zijn hier verdwenen. Het is een rauw, onopgesmukt album, waarop jongens van de straat een totaal nieuw geluid laten horen. Trots en woedend tegelijkertijd. Niet zeurderig, wel kritisch. Met een middelvinger naar de gevestigde orde. En met talent, zo ongelofelijk veel talent als er binnen één groep zelden is vertoond. Dr. Dre levert beats die weliswaar simpel zijn, maar ontzettend effectief. Ice Cube heeft een kracht en een retoriek in zijn raps die hem tot de dag van vandaag een onovertroffen MC maken. Eazy-E is misschien geen grootse rapper, maar zijn hoge piepstem, en door de constante hyperbolen regelmatig vermakelijke teksten, zijn uniek en beklijvend. MC Ren is de minst opvallende MC van het stel, maar functioneert prima. Hij schrijft veel van de teksten en is, samen met Dre, de lijm tussen de grootheden Cube en Eazy-E - zij zorgen ervoor dat die tegenpolen (zwaar stemgeluid, doordachte teksten tegenover hoge stem en platvloerse inhoud) niet uitsluitend tegenover elkaar komen te staan. Nu, voor de oplettende geest: op de hoes van Straight Outta Compton staan zes figuren, niet vijf. Het ontbrekende groepslid is The Arabian Prince, die ook al op N.W.A. & The Posse te horen was maar binnen N.W.A. nauwelijks een rol speelt. Hij is slechts één keer te horen op Straight Outta Compton en als het album verschijnt, heeft hij de groep al verlaten. Hij vindt zichzelf overbodig nu Cube zo'n prominente rol inneemt. Over het succes van Straight Outta Compton is veel geschreven en nog meer gezegd. Meerdere succesvolle tournees. Een definitieve intrede van het woord nigga binnen de Amerikaanse hiphopwereld. Een officiële waarschuwing van de FBI. De eerste keer dat er zo expliciet en direct wordt gerapt over gettogeweld en seks. Jubelende recensies. Hardcore rap met humor. En, voor Ruthless misschien wel het belangrijkste: Miljoenen verkochte exemplaren. In één klap wordt de platenmaatschappij van Eazy en Heller bij de wereldwijde hiphopwereld bekend. Die positie weten ze vervolgens handig te verstevigen, door in rap tempo meer albums uit te brengen. Nog in 1988 volgt Eazy-E's solodebuut, Eazy-Duz-It, dat voortborduurt op het geluid van N.W.A.'s muziek, maar iets speelser van toon is. Het is nog steeds grimmig en vol gewelddadigheid, maar echt zware nummers staan er niet tussen. Bovendien lijkt de machine strakker geolied dan voorheen: Eazy-E als komische en unieke gastheer, Dre als producer en MC Ren als backup-rapper. Als de vrouwelijke groep J.J. Fad (1988) en de zangeres Michel'le (1989) vervolgens beiden ook nog uiterst succesvolle albums uitbrengen, en The D.O.C.'s debuut No One Can Do It Better vrij onverwachts uitgroeit tot een van de sterkste hiphopalbums uit die tijd, is Ruthless in minder dan drie jaar veranderd van Eazy-E's weinig concrete plan naar een van de grootste raplabels in Amerika. Maar het succes kent ook keerzijdes: Ice Cube verlaat Ruthless in 1989, omdat hij naar eigen zeggen te weinig betaald krijgt van Heller. Heller ontkent, Eazy blijft bij zijn medeoprichter en er ontstaat een ruzie met Cube. Ondertussen begint er ook een serieuze stoorzender te ontstaan, eerst heel onopvallend, maar in 1990 steeds prominenter. Suge Knight. Een voormalig American Football-speler die zich in de muziekwereld omhoog heeft gewerkt. Hij is een concertpromotor en bodyguard van onder meer Bobby Brown - een fijne combinatie van beroepen - als hij The D.O.C. tegenkomt en zich zodoende naar binnen werkt bij Ruthless. Hij hangt bovengemiddeld vaak rond in de studio, soms voor de beveiliging, soms zonder duidelijke functie. Hij praat op Dr. Dre en The D.O.C. in, maanden achter elkaar, hij zegt ze dat ze het heft in eigen hand moeten nemen, dat Heller een dief is, dat de distributierechten niet eerlijk verdeeld zijn, dat Ice Cube het al aantoonde, dat ze samen een label kunnen oprichten waarmee ze de muziekwereld definitief kunnen veranderen. Zover is het echter nog niet. Zonder Ice Cube brengt N.W.A. nog twee projecten uit: de EP 100 Miles & Runnin' en het album Efil4zaggin. Het zijn beide sterke projecten, die het echter niet halen bij Straight Outta Compton. De rauwe randjes zijn ingeruild voor meer gelikte klanken: piepende synthesizers, pakkende basloopjes, her en der zelfs een gezongen refrein of een eerste glimp van de later wereldberoemde G-Funk-sound. Het geheel is nog steeds sterk, maar minder krachtig dan eerder werk. Het tekstuele venijn is verdwenen. Bovendien doet het gemis van Ice Cube, die en passant nog gedisst wordt, zich flink voelen. Vooral tekstueel is het allemaal wat gezapiger en minder geëmotioneerd dan voorheen. Dr. Dre krijgt een te grote rol, Eazy-E verzandt teveel in komisch bedoelde tussendoortjes en MC Ren kan de kar niet alleen trekken. Toch blijkt N.W.A. nog ongekend populair en scoren de projecten zowel bij critici als bij luisteraars goed. Het houdt Ruthless als bedrijf ruimschoots overeind, ondanks dat veel andere projecten die ze uitbrengen weinig indrukwekkend zijn - zoals het warrige Muzical Madness van de blanke funk/pop-artiest Jimmy Z, of het debuut van Tairrie B, die in de markt wordt gezet als de eerste blanke vrouwelijke MC ooit. Maar de zaken gaan onverminderd goed. Volgens Heller wordt er in deze tijd rond de 10 miljoen dollar per maand verdiend. Er is genoeg basis en talent om het label verder te laten groeien. Maar Suge Knight plaatst zichzelf ook steeds nadrukkelijker op de voorgrond. Achter de rug van Eazy-E om maakt hij Heller zwart: hij zegt dat hij geld voor zichzelf houdt, dat de bedrijfsconstructie van Ruthless niet deugt. Hoe Knight vervolgens precies te werk gaat blijft tot op heden onduidelijk - neemt hij handlangers mee als hij langsgaat bij Ruthless, bedreigt hij Eazy-E werkelijk met de dood voordat hij de contracten tekent? - maar hij krijgt Ruthless zover om Dr. Dre, The D.O.C. en Michel'le te laten vertrekken naar het kersverse Death Row Records. Dit betekent niet alleen het verlies van twee van Ruthless' meest succesvolle soloartiesten, maar ook van het muzikale genius dat al dat solowerk produceerde. Het gevolg is dat Ruthless kortstondig stilvalt - wat pijnlijk duidelijk wordt als Dre en de zijnen in rap tempo het meesterlijke The Chronic (1992) creëren, terwijl het reeds gevestigde Ruthless niet verder komt dan ongeïnspireerde solo-EP's van MC Ren en Eazy-E. Pas als er een werkelijke beef ontstaat tussen Eazy en Ruthless enerzijds en Dre en diens nieuwe protégé Snoop anderzijds, krijgt Eazy-E weer verbale munitie om zijn tracks mee te vullen. Nee, de in 1993 verschenen EP is geen toonbeeld van tekstueel raffinement, maar aan het woord is wel weer een Eazy-E zoals we die het liefst horen: grofgebekt, vol overtuiging, en met zijn hart verpand aan de straat. Zeker de immens populaire single Real Muthaphukkin' G's kan rekenen op veel bijval, omdat Eazy hier laat horen dat hij mee kan met de nieuwe koers die binnen de hiphop gevaren wordt: hij is meer dan zomaar een baldadige oldschoolrapper. Ruthless heeft meer te bieden. Wel moet gezegd worden dat de marktpositie van het label geleidelijk verandert. Als beginnend label, waarvan niemand iets weet of verwacht, vol nieuw talent, hadden ze de kracht van de verrassing: niemand kende Cube, Eazy of Dre, en ineens waren ze daar in een overdonderend sterke groep. Nu, begin jaren negentig, is Ruthless een van de grote spelers binnen het hiphoplandschap geworden, en het label heeft zichtbaar moeite met die rol. Above the Law levert aardig materiaal af, maar de groep weet haar fraaie eersteling geen commercieel geslaagd vervolg te geven. MC Ren blijkt als soloartiest weinig aansprekend, terwijl Ruthless verder steeds opzichtiger op zoek gaat naar afwijkende en nieuwe geluiden: in 1993 verschijnt het debuut van Blood of Abraham, een semi-pasticherend stel streng gelovige Joden, terwijl ook acts als Steffon, Menajahtwa en H.W.A. (Hoes with Attitude) weinig indruk maken. Het probleem? Ruthless verliest geleidelijk haar gezicht en houdt zich steeds meer bezig met onopvallende B-releases. Dat is ook het grote verschil met bijvoorbeeld Death Row. Vaak wordt beweerd dat Dr. Dre de ruzie, in elk geval commercieel gezien, won omdat hij meer muzikaal talent had, maar minstens zo belangrijk waren de artiesten waarmee Eazy en Dre zich omringden: terwijl eerstgenoemde veel onbeduidende acts uitbracht en zich vocaal liet ondersteunen door weinig sprankelende rappers als B.G. Knocc Out & Dre'sta - die laatste naam alleen al, hoe kun je als artiest serieus genomen worden als je jezelf voorgoed hebt genoemd naar je grootste tegenstander? Dre'sta = de vrouwelijke 'Dre' - had Dr. Dre het geluk (of talent) zich te omringen met aankomende grootheden als Snoop Dogg, Nate Dogg en Tha Dogg Pound. Het momentum verschoof. Ruthless werd achtervolger in plaats van voorloper. Al blijft de vraag natuurlijk: was dat hoe het toen meteen ging, of is die geschiedenis geleidelijk gevormd door wat er na Eazy-E's dood in 1995 gebeurde - tientallen grote successen van Snoop Dogg, nog een geweldig album van Dre, veel hits van oud Death Row-artiesten? Stel Dr. Dre was degene die in 1995 stierf, en Eazy-E had sindsdien nog vele albums uitgebracht, hadden we dan nu gezegd dat Ruthless van meet af aan de meerdere was van het nietige Death Row? Zo is het echter niet gegaan. Ruthless Records heeft het moeilijk, en dat voelt Eazy-E zelf als geen ander. In de jaren voor zijn dood is hij actiever dan ooit. Hij probeert een filmscript te verkopen, begeleidt zijn artiesten met grote concentratie en treft voorbereidingen voor een dubbelalbum waarop hij meer dan zeventig nummers wil zetten (inclusief samenwerkingen met Bootsy Collins en Guns N' Roses-lid Slash). "Hij werd gedreven door de gedachte dat hij iets miste wanneer hij sliep," heeft Heller later gezegd. "Hij maakte zich zorgen dat mensen hem voorbij zouden streven. Hij sliep gewoon nooit." Above the Law's voorman Cold 187um geeft een iets andere samenvatting van deze tijd: hij benadrukt dat Eazy-E nu het idee begint te krijgen dat Jerry Heller ook hem aan het oplichten is. "Eazy kwam op een nacht naar me toe en zei: 'Man, deze shit is fucked up, man.' Want er was een punt gekomen dat zelfs hij geplayed werd door Jerry Heller." Hoe het ook zij, Ruthless verliest aan kracht. Als soloartiest verkoopt Eazy weliswaar nog steeds goed, ook zijn laatste (postuum uitgebrachte) plaat Str8 Off Tha Streetz of Muthaphukkin Compton (1995) gaat platina, maar kwalitatief is het werk onder de maat, dat merkt hij vermoedelijk zelf (onbewust) ook. Verder heeft het label veel te weinig commerciële succesnummers om groot te blijven. Daarbij moet wel gezegd dat er ook gewoon sprake is van pech. De groep Will 1X and the Atban Klann staat bijvoorbeeld bij Ruthless onder contract, een groep met onder meer will.i.am en apl.de.ap, maar die twee zullen pas succes boeken als ze - bij een ander label en met een andere sound - verdergaan als The Black Eyed Peas. De carrière van zanger Kokane, die later nog nauw zal samenwerken met Dre en Snoop, komt niet van de grond en hij komt niet verder dan één project. Eazy-E besluit geleidelijk steeds meer in te zetten op Bone-Thugs-N-Harmony, de vijfkoppige formatie die in 1994 de veelgeprezen EP Creepin on ah Come Up uitbracht en in wie Eazy-E het helemaal ziet zitten. Hij brengt steeds meer tijd met deze groep in de studio door, bij bijna alle opnamesessies is hij in een sturende rol aanwezig en hij voorvoelt aan alles dat hij hier groot potentieel succesnummer in handen heeft. Hij krijgt gelijk: Bone Thugs-N-Harmony wordt een commercieel megasucces. Dit is de kant die Ruthless op zou moeten gaan, met dergelijke artiesten kan het label eindelijk een definitieve doorstart maken. Alleen Eazy maakt het zelf niet meer mee. Begin 1995 gaat de MC uit Compton tot ieders verbazing dood. Wat begint met een ogenschijnlijk onschuldige opname wegens bronchitis, blijkt al snel ernstig en ongeneeslijk: bij Eazy-E wordt, op 17 maart 1995, AIDS geconstateerd. Nog in dezelfde maand, op 26 maart, komt de rapper te overlijden. Het komt hoogst zelden voor dat er zo'n korte tijd zit tussen de constatering van iemands ziekte en zijn dood. Bijna niemand heeft Eazy-E nog in levende lijve meegemaakt. Hij is niet meer in staat zijn publiek toe te spreken. Een woordvoerder houdt tegenover journalisten een toespraak in naam van Eazy-E, waarin die uitlegt dat zijn succes hem misschien teveel verwend heeft en dat mensen zich niet moeten wagen aan onveilige seks. Ice Cube en aartsrivaal Snoop Dogg bidden nog publiekelijk voor Eazy-E's welzijn, maar tevergeefs. Als Dr. Dre vervolgens langskomt in het ziekenhuis, is Eazy-E al weggezakt in een definitief delirium. Het gaat allemaal zo snel, dat er bovengemiddeld veel mensen zijn die beweren dat er iets voor het publiek geheim wordt gehouden. Sommigen zeggen dat Eazy-E vermoord is (bijvoorbeeld door Jerry Heller ); anderen, onder wie Suge Knight , zijn van mening dat Eazy-E geïnfecteerd is met AIDS. Maar dit zijn theorieën die het nauwelijks verdienen hier genoemd te worden, zozeer drijven ze op speculaties en aannames, en niet voor niets nemen veruit de meeste mensen genoegen met de officiële verklaring: Eazy-E had pech, grote pech, en kwam veel te laat achter zijn gruwelijke ziekte (voor een uitgebreid overzicht van alle theorieën, gebeurtenissen en gevolgen: klik hier ) Zijn dood is zo onvoorzien dat er geen enkel zakelijk backup-plan klaar ligt. Er breekt een juridische strijd uit. Minder dan 24 uur na Eazy's dood spant Mike Klein, Ruthless' director of business affairs, een rechtszaak van $5.000.000,- aan tegen Tomica Woods en Ron Sweeney, die volgens Klein onrechtmatig bezit hebben genomen van Ruthless. Klein wordt vervolgens door bewakers geweigerd als hij naar zijn werk gaat, Tomica Woods doopt zichzelf om tot Tomica Wright. Wat blijkt: op zijn sterfbed heeft Eazy-E een huwelijkscontract ondertekend. Volgens Klein is dat weer onrechtmatig, omdat Eazy niet meer helder bij bewustzijn was en juist nooit wilde trouwen, maar het geeft Tomica Wright wel de rechten die ze kennelijk wil. Vanaf dit moment neemt zij het roer van Ruthless over. En met Bone Thugs-N-Harmony krijgt ze natuurlijk meteen succes in de schoot geworpen, dat door Eazy's dood en de eerbetonen van de Bone Thugs aan hun mentor nog eens extra wordt versterkt. Daarna breekt er echter een onrustige periode aan. De juridische chaos blijkt een voorbode voor wat er allemaal nog komen gaat. Met name op het gebied van Ruthless' distributie ontstaat er steeds meer vaagheid. Macola Records zorgde voor de verspreiding van de eerste Ruthless-releases - waaronder JJ Fad-materiaal van voor hun succesvolle debuut Supersonic (1988) - maar die rechten zijn inmiddels weer terug bij Ruthless. De albums die door Priority Records zijn gedistribueerd (alles van N.W.A., Eazy-E's eerste twee platen), komen echter in handen van Capitol Records. Om de verwarring compleet te maken zijn de rechten van onder andere The D.O.C. en Michel'le eigendom van Atlantic Records of het depondance Atco Records - die op hun beurt weer het bezit zijn van Warner Music Group. Above The Law, ten slotte, werd gedistribueerd door Epic Records, terwijl heel Ruthless Records begin jaren negentig een distributiedeal tekent bij Relativity Records, een voormalig heavy metal label. Relativity is later weer overgenomen door Sony Music. Het is zakelijk gezien allesbehalve een gestroomlijnd bedrijf waarover Tomica Wright de controle krijgt. Zonder het boegbeeld, de motivator en de oprichter, blijft er dan plotseling wel heel weinig over. Veel artiesten klagen over een gebrek aan promotie of zakelijke visie. Jerry Heller trekt zich, al dan niet uit eigen wil, steeds meer terug. In 1996, slechts een jaar na Eazy-E's dood, zijn er nog maar twee Ruthless-acts over: MC Ren en Bone Thugs-N-Harmony, die beide natuurlijk ook emotioneel aan het label zijn verbonden en het prettig vinden om in volledige artistieke vrijheid te kunnen werken. Zij releasen nog een paar albums, maar de oude successen worden niet meer geëvenaard. MC Ren ruilt het label in 2004 in voor Guerilla Funk, het label van collega-rapper Paris (waar hij vervolgens niets uitbrengt). Bone Thugs houdt het een paar jaar langer vol, maar ziet uiteindelijk ook geen reden meer om bij Ruthless te blijven. In 2009 krijgt het label nog een korte opleving met het nieuwe talent Hopsin, diens Gazing at the Moonlight is een aardig undergroundsucces, maar vrijwel direct daarna verlaat Hopsin het label weer en sindsdien is er geen nieuw materiaal verschenen. Tomica Wright & Eazy-E In 2006 brengt Jerry Heller nog wel het in een tenenkrommende stijl geschreven boek Ruthless: A Memoir uit, waarin hij zijn kant van de Ruthless-geschiedenis belicht. Het grootste gedeelte van deze 323 pagina's is hij bezig met zichzelf ophemelen dan wel vrijpleiten: hij heeft niets verkeerd gedaan, schrijft hij voortdurend, en hij had zo'n prachtige band met Eazy, die door niets of niemand verstoord kon worden. Het werk is zo eenzijdig en ondoordacht dat zelfs aan de meest simpele constateringen die erin staan, met recht getwijfeld kan worden. Niet veel later laat MC Ren, eigenlijk de enige N.W.A.-rapper die Heller nog niet publiekelijk is afgevallen, zijn kant van het verhaal horen tegenover HiphopDX . "We hadden het gevoel dat Heller niet verdiende wat hij kreeg. Wij verdienden die shit. Wij waren degenen die de nummers maakte, die reisden in busjes en het hele land doorgingen. Je doet al die fucking shows om bekend te worden, en dan kom je thuis in een fucking appartement. (...) En deze motherfucker [Jerry Heller] leeft in een huis. Er zijn gouden versieringen in de badkamer en dat soort shit. (...) Man, fuck that." Later in het interview legt Ren ook nog uit hoe weinig de N.W.A.-leden ten tijde van Straight Outta Compton wisten van het zakelijke gedeelte van de muziekindustrie, en dat Heller daar hevig misbruik van heeft gemaakt. "Nu gedraagt hij zich als George Bush of [John] McCain alsof er niets is gebeurd (...) Man, cmon." Jerry Heller De officiële website van Ruthless maakt de laatste jaren een zeldzaam uitgestorven indruk. Het grootste gedeelte van het scherm is wit, ongevuld. In kleine, niet direct leesbare letters staat al jaren bovenaan: coming soon. Het is eerder een wanhoopskreet dan een belofte. Links, naast de tekst, staat het hoofd van Eazy-E afgebeeld. Aan de rechterkant: de gezichten van enkele andere artiesten, kleiner afgebeeld, inmiddels zijn ze ook allemaal allang weer vertrokken. De link naar de webshop die onderaan de homepage staat, werkt bijzonder traag, en als de shop eenmaal geladen is, staan er tientallen verschillende klerenmerken die niets met Ruthless te maken hebben. Officieel is het label niet gestopt, er is geen einde aangekondigd, niemand heeft verklaard dat er geen nieuw Ruthless-materiaal zal verschijnen. Maar tegelijk blijkt uit alles: het is klaar met dit label, er zal geen hoofdstuk meer aan de roemrijke geschiedenis toegevoegd worden. Een langzaam en ongemerkt einde - het past niet bij Ruthless, dat juist meteen na de oprichting de hele hiphopwereld op zijn kop zette. De basis was een hongerig en vernieuwend gezelschap, dat uitpuilde van talent. Eazy-E en Ice Cube waren de belangrijkste MC's, waarvan de eerste ook ijzersterk solomateriaal leverde en de tweede zorgde voor de tekstuele hoogstandjes. Dr. Dre zorgde ervoor dat onbekende talenten als Michel'le en The D.O.C. het muzikale fundament kregen dat ze nodig hadden - zowel eigenzinnig als toegankelijk, waardoor niet alleen de critici maar ook de massa het label in de armen sloot. Het is jammer dat Ruthless zich na die stormachtige eerste jaren nooit helemaal heeft kunnen herstellen, al is er ook in de 90's nog genoeg interessant materiaal verschenen en had het succes van Bone Thugs-N-Harmony, onder andere omstandigheden, misschien een heel nieuwe fase in kunnen luiden. Nu is het altijd het label van Eazy-E gebleven. Ruthless heeft de naam N.W.A. nooit echt kunnen ontstijgen. Er zijn overigens nog wel geruchten geweest voor een reünie van deze supergroep, de meest hardnekkige eind jaren negentig, toen zelfs de geslaagde track Chin Check verscheen. Maar tot een serieus project heeft het vooralsnog niet geleid. Wel is twee jaar geleden officieel aangekondigd dat er een film over N.W.A. zal verschijnen, die geproduceerd zal worden door onder meer Ice Cube, Dr. Dre en Tomica Wright. Misschien kan daarmee alsnog het grootse einde worden ingeluid dat dit label verdient. ALBUMS N.W:A. - Straight Outta Compton (1988) Het album waarmee het allemaal begint. Alles is inmiddels wel over Straight Outta Compton gezegd en geschreven: dat N.W.A. de gevoelens vertolkte van een hele generatie gefrustreerde Afro-Amerikanen, dat er nog nooit een groep zo overtuigend tegen de gevestigde orde had aangetrapt, dat het tekstuele vernuft van Ice Cube ervoor zorgde dat de muziek meer was dan rechttoe rechtaan rebellie, dat Eazy-E precies wist hoe hij zijn groep en label in de markt moest zetten, dat Dre hier al een duidelijke glimp liet zien van de meesterproducer die hij ooit zou worden, dat MC Ren juist zo belangrijk was omdat hij niet teveel op de voorgrond trad. Het is allemaal waar. Straight Outta Compton is compromisloos, overrompelend, nietsontziend, en, wat misschien te weinig wordt benadrukt: heel afwisselend. Niet alleen hebben de MC's van N.W.A. onderling een geweldige chemie, ook wordt er qua sound voortdurend gevarieerd. Zo is de wereldberoemde titeltrack hoorbaar een samenballing van jaren opgespaarde agressie, leunt Gangsta Gangsta juist enorm op een relaxed gitaarloopje, en heeft Express Yourself juist een aandoenlijk optimistische toon, waarbij Dre als een eersteklas puber rapt dat hij nooit drugs zou gebruiken. Wat hebben al die verschillende tonen gemeen? Kwaliteit, om te beginnen. Het onmisbare plezier waarmee het gemaakt is. De eigen koers die de artiesten varen, en het talent waarvan ieder nummer overloopt, zonder dat de artiesten last hebben van een te grote geldingsdrang. Straight Outta Compton, de titel zegt het eigenlijk allemaal al: dit is geen muziek van toeschouwers of voorbijgangers, N.W.A. beschrijft niet hoe de getto er van bovenaf of vanuit de verte uitziet. Nee, dit is muziek rechtstreeks uit het hart van de stad. En dat hart voel je kloppen, van begin tot eind, ieder nummer. Een meesterwerk van ongekende proporties. The D.O.C. - No One Can Do It Better (1989) Technisch gezien is The D.O.C. misschien wel de beste rapper uit de Ruthless-stal. Hij heeft weliswaar niet de overtuigingskracht van Ice Cube, of het charisma van Eazy-E, maar eind jaren tachtig rijgt hij zijn zinnen op een ongeëvenaard soepele manier aan elkaar - wat dit debuutalbum een ontspannen en tegelijk enerverend karakter geeft. Vooral tekstueel toont The D.O.C. zich een meester: zonder dat hij grote of nadrukkelijke woorden gebruikt weet hij zichzelf overtuigend neer te zetten als een rapper met wie je rekening moet houden. Minder gangster of rebels dan N.W.A., maar toch hangt over No One Can Do It Better ook een rauw oldschoolrandje. Dr. Dre, die het hele album produceert, wisselt af tussen dromerige funk (het meesterlijke The Formula), kletterende drums en knerpende gitaren, en keer op keer weet The D.O.C. de muziek met zijn geweldige stijl van glans te voorzien. Een debuutalbum om te blijven koesteren en dat ongetwijfeld de opmaat was geweest voor een grote carrière, ware het niet dat The D.O.C. vlak daarna een auto-ongeluk had waarmee zijn stembanden ernstig beschadigden. Sindsdien is hij af en te nog actief als ghost writer en rapper uit de b-categorie. Ook wordt hij weleens genoemd in verband met Detox, al lijkt over dat project nu een definitieve stilte te zijn ingetreden. Hoe dan ook: de naam The D.O.C. gonst, bijna vijfentwintig jaar na dit debuut, nog steeds zachtjes rond. En dat is allemaal te danken aan deze meesterlijke eersteling. Eazy-E - It's On (Dr. Dre) 187um Killa (1993) Niet Eazy-E's beste album, wellicht wel het belangrijkste. Waar debuut Eazy-Duz-It (1988) nog voortborduurde op het recente N.W.A.-succes en daar veilig door werd omringd, is dit de eerste keer dat Eazy-E helemaal op eigen benen moest staan. Zonder Cube, met Dre en de nieuwe Snoop Dogg als gezworen vijanden. De sound is minder agressief en rebels dan die op Eazy's eerdere werk, af en toe klinkt het zelfs vrij gelikt en funky. Het is een overtuigend argument voor de stelling: Eazy-E is op dit punt in zijn carrière geen kartrekker meer binnen het hiphopgenre, hij is een reactief rapper geworden. Toch zou It's On daarmee tekort worden gedaan: single Real Muthaphukkin' G's is een G-Funk-nummer met zoveel stijl en kracht dat vermoedelijk zelfs Dre het had willen maken, terwijl Still a Nigga aantoont dat Eazy-E veel meer in zijn mars heeft dan alleen schelden en tieren: over een rustige, bijna hypnotiserende fluittoon doet hij hier zijn verhaal, waarbij hij de aandacht van begin tot eind vasthoudt. Nee, It's On (Dr. Dre) 187um Killa is geen klassieker, daarvoor is de EP te wisselvallig en te kort, maar wel laat Eazy-E zien dat hij zichzelf als artiest kon vernieuwen. Wie weet wat dat Ruthless allemaal nog voor moois had kunnen opleveren. Bone Thugs-n-Harmony - E. 1999 Eternal (1995) De tweede release van Bone Thugs-n-Harmony, en een album dat Ruthless laatste serieuze commerciële succes betekende. E. 1999 Eternal is toegankelijk, maar niet gelikt. Vernieuwend, maar niet geforceerd. Duister, en tegelijk staat het album ook vol meezingers en refreinen die niet uit het hoofd verdwijnen. Constant meanderend tussen razendsnelle verses, semi-gezongen coupletten en stijlvolle hooks, laat dit vijftal een heel eigen geluid horen. Productioneel wordt er weliswaar rijkelijk uit de G-Funk-bron geput, maar wat er vervolgens met die beats gebeurt, maakt E. 1999 Eternal zo'n spannende plaat. Er loopt een constante dreiging door de muziek, zonder dat die ergens werkelijk agressief of pompeus wordt. De MC's wisselen elkaar naadloos af, en zorgen ervoor dat de nummers nergens eentonig worden. Ook mooi zijn de eerbetonen aan mentor Eazy-E, die het duidelijkst naar voren komen in de titel en de commerciële successingle Crossroads. Maar het moge duidelijke zijn: dit is veel, veel meer dan een veredelde tributeplaat. Dit is een van de hoogtepunten uit de hele Ruthless-catalogus. Vergeten klassieker: Above the Law - Livin' Like Hustlers (1990) Natuurlijk, echt vergeten is dit debuut van Above the Law niet. Commercieel gezien scoorde het meteen al aardig. In 1998 is het opgenomen in The Source's toplijst met de honderd beste hiphopalbums aller tijden. Er is zelfs - overigens net zoals van The D.O.C.'s Ruthless-album - een nummer van Livin' Like Hustlers gebruikt voor het spel GTA: San Andreas. En toch, als het gaat over het label Ruthless, wordt de naam Above the Law zelden genoemd. Onterecht, gezien dit in 1990 verschenen eerste album vrijwel foutloos is. Tien nummers, waaronder indringende G-Funk (het door Dre geproduceerde Murder Rap), rustgevende opscheppraat (Ballin'), en militante boosdoenerij (het geweldige Menace to Society). Onder aanvoering van rapper Cold187um weet Above The Law een heel album te boeien - en het blijft gek dat dit album zo vergeten lijkt. Misschien heeft het album gewoon te weinig kenmerkends: de muziek is minder overrompelend en krachtpatserig dan veel hiphop van de jaren tachtig, en tegelijk heeft het ook niet de ontspannen klank van de G-Funk die vlak hierna verscheen. Zo bekeken valt Livin' Like Hustlers wat tussen twee genres. Maar net zo makkelijk kan beweerd worden: het verenigt twee prachtige werelden, op een natuurlijke en zelden vertoonde wijze. Een debuut om nog lang te koesteren.