Hij leverde een bijdrage op Outkast Grammy-winnende single The Whole World (2002). Niet veel later had hij met A.D.I.D.A.S. zelf een aardige hit, die de opmaat leek voor een succesvolle solocarrière. Maar het liep anders: Killer Mike verbrak de banden met platenlabel Columbia, kreeg (een inmiddels bijgelegde) ruzie met mentor Big Boi en besloot als onafhankelijke artiest verder te gaan. Sindsdien leek hij langzaam weg te glijden in de anonimiteit, tot hij vorig jaar een onverwachtse comeback maakte met het meesterlijke R.A.P. Music. Momenteel toert hij door Europa, State sprak hem in Amsterdam.
In de kleedkamer van de Amsterdamse Melkweg hangt een bedwelmende wietlucht. Op de sofa bij de ingang zitten Killer Mike's echtgenote en zijn tourmanager. Mike zelf leunt iets verderop tegen de muur aan, in een hoekje naast een spiegel. De uit Atlanta afkomstige rapper (Michael Render, 1975) is bezig een joint te roken en draagt een T-shirt met het opschrift: DO DOPE, FUCK HOPE. Een opvallende tekst, zeker voor iemand die in zijn nummers het engagement niet schuwt. Alleen al tijdens zijn concert in de Melkweg gaat hij fel tekeer tegen Obama en de Amerikaanse samenleving, terwijl hij tussendoor prekerige dingen zegt als: I didn't come here just to excite. I didn't here come just to party. "Voor mij moet er in muziek altijd wat op het spel staan," licht Mike desgevraagd toe, met een karakteristieke glimlach op zijn gezicht. "Vermaak alleen is voor mij niet genoeg. Nooit geweest ook. Ik wil iets vertellen over de tijd waarin we leven. R.A.P. Music heeft misschien een ouderwetse sound, maar het is ook heel erg een album over nu." Hij neemt een trek van zijn joint. "En over mijn shirt: dat is het gevoel waarmee politici ons achterlaten. Ze geven je hoop en maken hun beloftes vervolgens nooit waar. Het enige wat je kan doen is high worden en relaxen. Hoe vaak is jou iets beloofd dat niet werd waargemaakt? Obama beloofde ons vier jaar geleden dat hij het marihuanagebruik in Amerika zou aanpakken, terwijl dat sindsdien alleen maar is toegenomen. Kortom, what the fuck geef ik een fuck om hoop? Het enige echte is hoe snel ik deze joint opkrijg. Dus: fuck hope, do dope." Maar juist de maatschappelijke inzet in jouw muziek geeft toch blijk van hoop? Je wilt uiteindelijk toch dingen veranderen door tegen de gevestigde orde aan te trappen? "Natuurlijk hoop ik dat er veel anders gaat, maar dat is niet iets wat één man kan bereiken. We moeten als maatschappij juist veel meer samen doen. Mijn land is een peculiar place, man, echt. De mensen hebben tien jaar geleden al hun rechten opgegeven, omdat ze bang waren voor terrorisme. Individuele vrijheden en voorrechten worden steeds minder belangrijk. Ik zal eerlijk met je zijn, Amerika is een land geworden waarin ik me vreemd voel. Een land waar we ons verstoppen achter computers, waar we niet met elkaar communiceren, waar we niet om elkaar geven. Amerikanen zien elkaar alleen nog in het winkelcentrum. We ontwikkelen ons als mensheid niet op de goede manier." Is dat laatste geen al te drastische conclusie? "Nee, helemaal niet. Wij mensen horen met elkaar te praten, om elkaar te geven, we moeten niet zo gescheiden en gefrustreerd en bang zijn. Het werkt niet als anderen vertellen hoe we ons moeten gedragen, we moeten zelf beslissen wat we doen. Dat kan het best al communicerend, zoals de dieren waarvan we afstammen. Een voorbeeld: ik weet dat andere rappers niet reageren op hun fans via Twitter, ik doe dat wel. Niet omdat ik mijn ego wil strelen, maar ik wil weten wat voor gesprekken er gevoerd worden, dat geeft me de informatie die ik nodig heb voor mijn muziek. Ik moet verbonden blijven met de wereld om me heen. Vanmiddag heb ik met een joch gediscussieerd via Twitter. Hij vond mijn muziek niks, hij zei dat ik wack was. Uiteindelijk sloten we een weddenschap: ik zou die jongen honderd dollar geven als zijn favoriete rappers reageerden. Het lukte hem niet, wat hij ook probeerde. Vindt hij mijn muziek nu beter? Nee, tuurlijk niet, maar die jongen en ik hebben gecommuniceerd op een toffe manier: hij is als een mens behandeld door een rapper, hij heeft respons gekregen, hij is betrokken geraakt. Het ging niet over een verschil in geld of in beroemdheid, het ging om de connectie. Een andere jongen die mijn muziek heel erg waardeert heb ik laatst zomaar een cd en een shirt gestuurd, morgenochtend ga ik naar een Amsterdamse coffeeshop met een fan die hier woont. Ik zal ze hierna niet meer spreken, maar zo kan ik levens veranderen, via een simpele 1-op-1-interactie. Daar gaat het voor mij allemaal om. Mijn woede, mijn glimlach. Dat is waarom ik na mijn shows ook altijd meteen met het publiek ga praten. Het gaat voor mij om de communicatie." Terug naar de muziek. Hoe hebben de politieke ontwikkelingen die je net schetst jou als artiest beïnvloed? "Als een zwarte die het niet eens is met Obama, ben ik een zeldzaamheid in mijn gemeenschap. Alleen al daarom voel ik me meer dan ooit verplicht om de waarheid te vertellen. Echt, ik heb geen keuze. Ik zou willen dat ik die wel had, maar ik moet met mezelf leven; als ik om de belangrijkste dingen heen ga praten of ga liegen in mijn nummers, kan ik mezelf niet meer in de spiegel kijken, dan zou ik me schamen tegenover mijn vrouw en kinderen en doe ik 's nachts geen oog meer dicht." Heb je ooit een nummer opgenomen waar je achteraf spijt van had? Aarzelend: "A.D.I.D.A.S. heb ik nooit tof gevonden. Zo'n track zou ik nu ook niet meer maken. Het nummer heeft niks met de waarheid te maken: ik denk helemaal niet de hele dag aan seks, zoals ik daar rap. Man, ik denk aan heel veel andere dingen voordat ik bij seks aankom. Geld. Kijken naar vrouwen die seks hebben. Muziek maken. Boeken lezen. Nog een keer geld. Snap je wat ik bedoel? Het nummer is leeg, inhoudsloos. Maar het was wat Columbia van me wilde, dus deed ik dat toen. Over mijn hele debuut, Monster ben ik niet tevreden: ik was een artiest die zijn luisteraars en bazen wilde plezieren in plaats van zichzelf." Nu ben je nu volledig onafhankelijk van de wensen van labels? "Ja, totaal." R.A.P. Music is verschenen bij William Street Records en volledig geproduceerd door El-P: een nieuw label en een nieuwe producer. Hoe kwam die samenwerking tot stand? "Het begon met de man Jason Demarco , die werkt voor Adult Swim en hij was het genie dat ons bij elkaar bracht. El en ik merkten meteen dat er een creatieve klik was. William Street Records heeft vervolgens gezegd dat we alles mochten opnemen wat we wilden. En daarmee bedoel ik echt alles, ik mocht spitten wat ik wilde, ik hoefde geen moment rekening te houden met hitlijsten of radio of wat dan ook. Dat is een deal die volgens mij geen enkele rapper nog krijgt." Hoe verliep de samenwerking met El-P? "Hij is de meest briljante producer met wie ik ooit heb gewerkt. Ik ben zo blij dat we elkaar hebben leren kennen. Mijn label heeft me gewoon betaald om een vriendschap te sluiten. Ze hebben onze studio gehuurd, ze gaven ons een voorschot en we mochten doen wat in ons op kwam. El weet altijd precies waar hij mee bezig is, en keer op keer kwam hij met geweldige beats. We hebben geen enkel nummer opgenomen dat het album niet gehaald heeft, we hebben niet achteraf nog zitten schaven ofzo - nee, hier kwamen we uit onszelf op uit. En het werkte. Dat merkten we meteen, al hadden we niet verwacht dat het zo zou aanslaan. Ik bedoel, Time Magazine heeft het in de album top10 gezet, Rolling Stone sprak van een meesterwerk. Dat had ik niet aan zien komen." Het album werd niet alleen geprezen om de ongepolijste kracht die er vanuit gaat, maar ook omdat het er als een van de weinige projecten in slaagt de passie van oldschool hiphop hoorbaar te maken, zonder dat het gedateerd klinkt. Op onder meer Pitchfork werd bovendien geschreven dat het een plaat is waarop jouw potentie voor het eerst echt benut wordt. "Dit is het album waar ik tien jaar achteraan heb gezeten. Een paar jaar geleden overwoog ik even te stoppen met muziek, maar ik had nog niet het gevoel dat ik had gedaan had wat ik kon, ik wist dat er nog zo'n klassieker in me zat. Dit album is alles geworden wat ik ervan hoopte." Na een pauze: "Ik denk dat al mijn albums beter zijn dan hun voorgangers. Pl3dge, het album dat ik in 2011 uitbracht, was al een klassieker. Alle delen van the Pledge-serie waren ijzersterk. Maar volgens mij is R.A.P. Music nog beter, omdat ik daar terugkeer naar de oude combinatie van één rapper en één producer, dat is volgens mij wat ik hoor te doen. Ik denk dat El-P's sound mij verdiende en dat ik El-P's sound verdiende. Laat ik eerlijk zijn, ik vind R.A.P. Music het beste dat er is verschenen sinds Cube op een Dre-beat of een Shocklee-beat rapte. Dit is waar rapmuziek op uit hoorde te komen." Je wordt vanwege je geëngageerde teksten, zware stem en agressieve flow vaak vergeleken met Cube. "Dat zie ik als een groot compliment. Als je vraagt wat mij als kind heeft geïnspireerd, en wie mij tot Killer Mike heeft gemaakt, is Cube inderdaad een van de belangrijkste. Maar ook Ice-T, Scarface, Schoolly D. Wat zij hadden, en wat mij zo in hiphop aantrok, is dat zij de waarheid vertelden. Kijk, rappers liegen meestal. Mensen liegen in het algemeen. Maar deze rappers vertelden de waarheid. Period. Toen Ice Cube over de drugs in zijn buurt rapte, deed hij dat niet op de een gefictionaliseerde of overdreven manier, maar vanuit het perspectief van een kleine straatdealer. Toen Scarface rapte dat hij een Kingpin was, deed hij dat niet om zichzelf op de borst te kloppen, hij zei niet: ik heb veel geld en een eigen auto, maar hij had oog voor de dilemma's en de problemen die erbij kwamen kijken. Mijn eigen moeder was ook een kingpin, ik heb gezien welke stress en moeilijkheden daarbij komen kijken. Mijn vader was een politieagent, dus ik zag van nabij hoe rauw het leven op straat was. Die artiesten die ik net noemde wisten dat echte straatleven op een prachtige, rauwe manier te vangen, die sindsdien niet geëvenaard is. Ik denk dat muziek maken met de waarheid als boodschap maken heel speciaal en belangrijk is." Hij kijkt plotseling ernstig. "Het is makkelijk om nu te doen alsof we ergens aan een strand zitten. Maar dat is niet zo, we zitten in een kleine fucking kleedkamer in Amsterdam, maar we hebben het leuk hier. Ik sta er liever bij stil dat ik het leuk heb in een kleine Amsterdamse kleedkamer dan dat ik fantaseer over dingen die niet kloppen." Niet alleen klink je regelmatig zoals Cube, ook thematisch zijn er onmisbare verwantschapen. De meest in het oog springende is nog wel Don't Die, een soort moderne versie van Fuck the Police. "Het heeft dezelfde agressie, ja. Maar veel mensen zeggen dat het nummer anti-politie is, dat is het nummer niet. Zoals ik al zei, mijn vader is een politieagent. Een geweldige politieagent, welteverstaan, dat zijn de meeste agenten. Ik heb ook helemaal geen hekel aan alle agenten, maar aan de corrupte. Die mensen moeten opgehangen worden waar iedereen ze kan zien." Pardon? "Abso-fucking-lutely. Wij vertrouwen die mensen ons leven toe. Wij betalen de regering om ons te beschermen. Als die bescherming je geweld aandoet, of je kinderen of je vrouw misbruikt, moet de straf voor dat verraad dood zijn. Als de regering je wapens geeft, moet je dat vertrouwen waarmaken. Als de hele regering hun baan serieuzer zou nemen, zou er al heel veel vooruitgang zijn." Maar er is de afgelopen twintig jaar op sociaal vlak toch wel enige progressie geboekt? "Dat betwijfel ik. De L.A.-rellen waren twintig jaar geleden, en er is nog steeds niets wezenlijks veranderd. AmeriKKKa's Most Wanted is op sommige gebieden even relevant als toen het album in 1991 uitkwam. Mijn nummer Don't Die schetst echt geen verouderd beeld van Amerika, het gaat over de realiteit waar jonge zwarten dagelijks mee te maken hebben. Niet alleen in L.A., maar ook in Atlanta. Geloof me, ik had liever ook gehad dat die nummers niet meer relevant waren, maar dat zijn ze wel, dus moet ik ze maken. Ik ben niet zo'n corny ass rapper die wacht tot er iemand doodgaat en dan een tribute song uitbrengt. Ik heb het niet over incidenten, maar over het ware leven." Het blijft vreemd: hoe je met een innemende glimlach en een joint in je hand zulke zware dingen kan beweren. Is dit bedoeld om te shockeren? "Helemaal niet. Kijk, ik geniet van het leven, ik geniet van het maken van muziek, maar ik zie ook dat het op allerlei gebieden misgaat en daar moet ik me op alle mogelijke manieren tegen verzetten. Het gaat trouwens niet alleen om Amerika. Overal onderdrukken regeringen de mensen. De kinderen in Syrië, de Occupy-bewegingen die wereldwijd zijn opgericht, die zijn allemaal aan gort geslagen door de politie. Politie misbruikt de eigen macht op globale schaal. En globaal moeten wij, de mensen, vrij worden. Mijn woede komt niet vanuit haat of kwaadaardigheid, alleen vanuit liefde voor de mensen. Ik houd meer van jou dan van regels. Ik geef meer om jouw leven dan de regering doet. De enige manier om de regering terug aan te pakken, is me woedend verzetten tegen de oppressie. Dat hoeft niet alleen met muziek, maar muziek blijft daar voorlopig wel een onderdeel van." Op het nummer Reagan, een van mijn favoriete tracks van R.A.P. Music, verzet je je tegen zowel Democraten als Republikeinen. Je besluit het nummer met de controversiële woorden 'I'm glad Reagan dead'. Waarom? "Ronald Reagan was een acteur. Daarom zijn de mensen hem gaan vertrouwen - niet omdat hij kennis van zaken had, maar omdat hij zichzelf wist te verkopen. Hij begreep hoe hij magie moest creëren tijdens het spreken, net zoals alle entertainers. Als Jay-Z ons aanraadt Reeboks te kopen, betekent dat meer dan als een willekeurige straatverkoper het doet. Reagan was op een gegeven moment de grootste pitchman in de wereld; volgens mij werd hij gebruikt door mensen achter de schermen, die hem hun eigen agenda wilden laten verkopen. Reagan is niet gewoon een mens, hij is een ideologie. Daar verzet ik me tegen." Je zegt net dat je eerder overwoog te stoppen met muziek maken, maar dat je het idee had dat je nog een klassieker kon maken. Die heb je nu, naar eigen zeggen, gereleased. Tijdens je concert sprak je niettemin over een nieuw album met El-P. Welk terrein valt er daarmee nog te winnen? "Ja, ik ben alweer nieuwe muziek aan het opnemen met El. We hebben zeven dagen met elkaar in de studio gehangen, wiet gerookt en muziek gemaakt. Het wordt een album waarop we allebei rappen en ik ben ervan overtuigd dat het nog beter gaat klinken dan alles wat we hiervoor hebben uitgebracht. Het wordt R.A.P. Music gecombineerd met Cancer for Cure. Twee klassiekers samen. Dat niveau. Die shit wordt echt episch." En verder? "Ik had het er net over met mijn vrouw: we willen best terug naar Amerika. Thuis hangen met onze kinderen, een beetje rondlopen, wat vissen... Gewone, alledaagse dingen. Als ik niet rap, ben ik een best gewone gast. Mijn doel is om ooit als een welgestelde, uit middenklasse afkomstige Angelsaksische Amerikaan te leven. En om een eigen huis in vijf staten hebben. Kijk, ik ben opgevoed door mijn grootouders, op een nederige en simpele manier. In de zomers ging ik hooguit op vakantie naar een boerderij. Dus wat ik wil, is niet gecompliceerd. Ik voel me al vereerd dat ik hier zit en met jou kan praten. Binnenkort ga ik met mijn pa een auto in elkaar zetten. Ik doe hetzelfde als zoveel mensen. Ik praat ook niet als toeschouwer van de gemeenschap, maar als onderdeel ervan. Ik beschrijf wat ik zie. En ik zie dat het op veel punten de verkeerde kant op gaat. En daarom blijf ik voorlopig doorgaan."