Gisteravond werd bekend dat Tim Dog is overleden. De uit de Bronx afkomstige rapper (echte naam: Timothy Blair) overleed op 46-jarige leeftijd aan de gevolgen van een beroerte. Jaren geleden werd al bekend dat hij met diabetes kampte. State geeft een overzicht van zijn carrière, die ondanks Tim Dogs grote potentie nooit veel verder kwam dan die ene supersingle.
Het begint met woede. Tim Dog, nog geen 25, is al enkele jaren actief bezig als rapper. Hij treedt regelmatig op met Ultramagnetic MC's, een groep onder leiding van zijn vriend Kool Keith, en heeft al meerdere tracks uitgebracht, maar er is amper aandacht voor. De boekingen blijven uit en de media richten zich steeds meer op West Coast-muziek. Onder aanvoering van N.W.A. groeit met name Compton uit tot het epicentrum van de nationale hiphop. Nieuwe gezichten als DJ Quik, MC Eiht en Michel'le domineren de hitlijsten. Tim Dog kan er niet tegen en maakt het nummer Fuck Compton (1991), tot op de dag van vandaag een van de beroemdste disstracks uit de hiphopgeschiedenis. Wat Fuck Compton zo krachtig maakt, is niet zozeer de agressieve tekst. Toegegeven, het is provocerend om geïmiteerde seksgeluiden van Michel'le te horen, en er gaat een aanstekelijke agressie uit van de vele rechttoe rechtaan sneren ("I crush Ice Cube, I'm cool with Ice-T / But N.W.A ain't shit to me"). Maar wat Tim Dogs diss meer maakt dan een effectieve scheldkanonnade, wat ervoor zorgt dat het nummer twintig jaar later nog steeds als klassieker geldt, is de woede die hij in zijn woorden legt. Met een zware, donkere stem rijgt de mc zijn woorden aaneen. De dreigementen zijn oprecht, de frustratie is geen verkooptruc. Bij elk woord is het hoorbaar oppassen geblazen. Toepasselijk genoeg gaat Tim ook niet mee in het gelikte G-Funk geluid dat de hitlijsten steeds meer begon te domineren, daar verzet hij zich juist tegen: over een harde, effectief eenvoudige beat scheldt hij erop los, en iedereen moet het ontgelden. Eigenlijk kan dit gezegd worden over Tim Dogs hele debuut: Pencillin on Wax, in 1991 verschenen via Sony/Ruffhouse. Een klassieker is het album niet, daarvoor kent de plaat te weinig variatie en zijn de twintig nummers net teveel van het goede, maar het album is een aangenaam tegengeluid van de West Coast rap. Geen gezongen refreinen, geen uitgekiende producties, maar gewoon een rapper die zijn woede krachtig weet te gebruiken en zijn coupletten met een aangename agressie in de rondte schiet. Diezelfde formule hanteert hij op opvolger Do or Die (1993), met de kanttekening dat zijn artistieke gebreken hier duidelijker aan het licht komen. Zo is zijn harde flow zonder nieuwe doelwitten minder beklijvend en begint zijn geringe talent voor refreinen zich ook te wreken (af en toe herhaalt hij gewoon een titel meerdere keren achtereen, zoals op het dubieuze Maddog). Commercieel gezien scoort dit tweede album, uiteraard tot frustratie van Tim Dog zelf, ook aanzienlijk minder dan het eerste. Er komen ook reacties op zijn disses. Natuurlijk. Op de intro van Dr. Dre's legendarische The Chronic (1992) zegt Snoop dat Tim Dog "a big fat dick" mag eten, in Fuck with Dre Day krijgt hij een expliciete veeg uit de pan, DJ Quik wijdt eveneens enkele fijne tracks aan hem (het sterkst: Way 2 Fonky) en ook Compton's Most Wanted laat Tim Dog niet onbesproken. Het zijn bijna allemaal sterke disses, al betekent dat absoluut niet dat Tim Dog de verliezer is in deze strijd. Er valt net zo goed te beweren dat hij aan het langste eind trekt bij deze hele East-West-beef, gezien de megalomane opzet van Fuck Compton. Hoe het ook zij, Tim Dog is ook absoluut geen eendagsvlieg die een grote mond vervolgens niet kan waarmaken of de tegenreacties niet te boven komt. Sterker nog, in 1996 brengt hij samen met Kool Keith het geweldige samenwerkingsalbum Big Time uit, misschien wel het beste project uit Tim Dogs carrière. Ondersteund door de ontspannen en toch nergens slappe beats van nieuwkomer Kutmasta Kurt - opvallend genoeg afkomstig uit het Westen - krijgt Tim Dogs woede hernieuwde kracht. De nummers hebben meer ritme dan zijn eerdere werk, wat hij raptechnisch gezien boven verwachting goed aankan. Nummers als Industry is Wack, No Face en NYC Street Corner Battle behoren tot de beste uit zijn oeuvre: simpel qua opzet, met de nadruk op zijn flow, en vol invoelbare agressie over de Amerikaanse platenindustrie. Ook het contrast met Kool Keith, van nature een veel rustiger en minder woedende mc, werkt goed en zorgt ervoor dat Dogs rapgeweld nergens uitmondt in een eentonige exercisie. Zelfs de flirt met de zo gehekelde G-Funk op het titelnummer is geslaagd. Met een iets beter marketingplan en een paar extra nummers op de tracklist, had Big Time tussen de vele klassiekers uit midden jaren negentig geplaatst kunnen worden. Toch komt het album amper op overzichtslijstjes voor. Waarom niet? Om te beginnen is het grote Sony inmiddels ingeruild voor Our Turn, een onbeduidend platenlabel zonder geld of connecties. Zowel Kool Keith als Tim Dog hebben bijna hun hele carrière gezweerd bij onafhankelijkheid, maar de vraag blijft: omarmen ze die onafhankelijkheid omdat ze er werkelijk in geloven, of vanwege een gebrek aan alternatieven? Ten tweede geven ze nooit een serieus vervolg aan deze eerste samenwerking. In 2009 verschijnt nog wel Kool Keith & Tim Dog present... Project X, een van ongerichte frustraties en goedkope technobeats aan elkaar hangende plaat waarop ze vooral zichzelf ophemelen. (De talentloze rapper Marc Live maakt ook nog deel uit van de groep.) Ten derde, en dat is nog wel het vreemdst, lijken Tim Dog en Kool Keith van meet af aan geen controle te hebben over Big Time. Ze presenteren zichzelf bijvoorbeeld, onder de naam Ultra, als nieuwe versie van de Ultramagnetic MC's. Eind '96 legt Kool Keith dit uit in een interviews met KSJS 90.5 FM. Hij zegt met grote nadruk dat de groep van Critical Beatdown (1988) niet meer in originele vorm bestaat, alleen hij en Tim Dog zijn nog over. Toch maken de media er telkens een samenwerkingsalbum van, tussen de artistieke Kool Keith en die ene rapper van Fuck Compton. In geen enkel overzichtswerk wordt Big Time werkelijk als een Ultramagnetic MC's-plaat gezien, hoewel beide heren er alles aan deden om het zo te presenteren. Dit kan worden afgedaan als bijzaak, maar feit blijft dat Tim Dog steeds minder grip op zijn carrière heeft. Terwijl zijn vroegere tegenstanders zich een voor een evalueren en definitief de vertaalslag weten te maken naar de hitlijsten, met Snoop en Dre voorop in de strijd, raakt Tim Dog juist steeds verder van de mainstream verwijderd. Hij probeert te doen wat hem in eerste instantie onder de aandacht bracht. Hij verlaat de kleine experimenten die er op Big Time te horen zijn en keert terug naar zijn oude formule: solomateriaal, vol agressie en op de man gericht. Maar het heeft al veel minder effect. Opmerkelijk genoeg maakt dat zijn rancune tegen de hiphopwereld alleen maar groter. Hij wisselt veelvuldig van label, richt groepen of bewegingen op die hij direct weer verlaat, en zoekt steeds explicieter zijn toevlucht tot het undergroundkamp (zie bijvoorbeeld dit interessante interview uit 1996) Alleen zonder tegenpolen uit de mainstream heeft die frustratie iets twijfelachtigs. Er komt maar geen respons, ook niet als hij zichzelf op zijn derde album uitroept tot Immortal (2003). Die titel lijkt eerlijk gezegd ook eerder een vraag dan een vaststelling, een wanhoopskreet misschien wel. Maar het verandert niets. In 2006 volgt Tim Dogs vierde en laatste album BX Warrior, in eigen beheer uitgebracht. De muziek is onevenwichtig, maar van zijn initiële kracht is in al die jaren niets verloren gegaan. Tim Dog klinkt misschien wel emotioneel betrokkener dan ooit. Neem alleen al het meesterlijke BX We Invented Hip-Hop, waarin hij in minder dan drie minuten al zijn agressie de vrije loop laat. Zonder refrein, zonder opbouw, hij begint gewoon met schelden en houdt daar tot het einde niet mee op. Hij verwijt Snoop dat die zijn naam van hem heeft. Hij beticht DMX ervan dat die zijn kenmerkende blafgeluid heeft gestolen. Hij vindt Ja Rule en 50 Cent stompzinnige marketingpionnen van grote labels. Hij scheldt op The Source omdat ze Martin Lawrence op de cover hebben gezet. Hij vindt Russell Simmons en Dr. Dre ondankbare gierigaards. Hij ziet luisteraars als domme, onwetende wezens omdat ze hem te weinig erkenning geven. BX We Invented Hip-Hop is een nummer dat al jaren in mijn top 10 op iTunes staat. Natuurlijk is het tekstueel over de top, maar Tim Dog gelooft heilig in alles wat hij zegt, en daarom ben ik geneigd dat ook te doen; de kracht die van het nummer uit gaat is ongeëvenaard, het is 2Pac op een goede dag, Ice Cube in zijn begindagen, en dan ook nog met een meer dreigende stem. Woede, dat is de rode draad die door Tim Dogs carrière loopt. Woede omdat zo veel labels zich laten leiden door geld, omdat artiesten daarin meegaan, omdat mensen zich laten misleiden, omdat er nooit in al die jaren niets verandert. Daaronder schuilt duidelijk het sentiment waarmee het voor Tim Dog begon: hij wil meer erkenning. In bijna al zijn nummers verwijst hij wel naar eerder werk of zegt hij dat hij een van de weinige stoere rappers is die er rondlopen. Op zijn laatste album rapt hij, in een zeldzaam moment van introspectie: "Niggers always say: why you mad, b? I look around the game and see al this tragedies / These Hollywood ratters and studio wanksters / With false identities never giving their thanks to / To rappers who paid your dues to cross." Met Tim Dogs overlijden is er geen creatief genie verloren gegaan. Geen rapper die ons nog had kunnen verbazen, geen innovatief tekstschrijver. Sterker nog, gedurende de twintig jaar dat hij actief was, heeft hij zijn formules, teksten of flow nooit aangepast. (Een quizvraag: zijn er artiesten te bedenken die de afgelopen twintig jaar net zo weinig zijn veranderd?) Anders dan metgezel Kool Keith, die is afgegleden naar een niveau waarbij het verschil tussen experiment en kinderlijk gebrabbel nauwelijks te onderscheiden is, heeft Tim Dog altijd gepresteerd op hetzelfde niveau. De tragedie van zijn carrière schuilt dan ook niet in de onverzettelijkheid, die is juist wel toepasselijk en maakt zijn muziek voor luisteraars zoals ik aantrekkelijk: Tim Dog laat zich niet meeslepend door trends, hij is boos op de eerste dag en blijft dat tot aan zijn dood. Nee, de tragedie schuilt in de stilte die Tim Dog steeds duidelijker omringt. Zijn eerste diss zet de hiphopwereld op zijn kop, zijn laatste disses gaan ongemerkt voorbij. De laatste video die hij uitbrengt, is een slecht bekeken diss richting Jay-Z en Kanye West, begin 2012 uitgebracht. De laatste jaren komt hij alleen nog in het nieuws wegens dubieuze bijverdiensten. Zo licht hij meerdere vrouwen op via online datingsite DateLine (hier uitvoerig te zien . Let ook op de geweldige interviews met de achter een zonnebril gehulde Tim Dog) en laat ze duizenden euro's investeren in cd's en projecten waarvan hij nooit de intentie heeft ze te maken. Ook start hij het bedrijf Big City Entertainment, waarbij hij nog opzichtiger koketteert met zijn muziekcarrière. Om zichzelf aan te prijzen stuurt hij een vleiende mail rond naar allerlei poppodia, met onder meer deze zin: Tim Blair started his career as a rap superstar Tim Dog on Sony Records in 1990 where he worked with such greats as Puff Daddy, Wu Tang Clan, Public Enemy and many more. Voor de duidelijkheid: Tim Dog heeft met geen van die drie artiesten ooit gewerkt. Toch boekt hij shows namen hen die vervolgens niet plaatsvinden en op die manier verdient hij geld namens onder meer Big Daddy Kane, Fat Joe, T-Pain, Nas en Mary J. Blige. Uiteraard is Tim Dog de enige die dit geld ooit in handen krijgt. Het stelt zijn constante gescheld op de corrupte industrie in een ander daglicht. Op het in 2006 verschenen Original Dog - Twisted Mix ¬rapt hij bijvoorbeeld dat er één constante is in de hiphopgeschiedenis, namelijk de corruptie en de wackness van iedereen. Een vraag die ik Tim Dog graag had willen stellen: hoeveel disstracks zou hij gevuld hebben als een collega-rapper dergelijke oplichtpraktijken had voltrokken? Er zijn mensen die zeggen dat Tim Dog aanstichter is van de rivaliteit tussen Oost en West. Onzin. Die ruzie begon voordat hij muziek maakte en bouwde zonder zijn inmenging toe naar haar tragische climax. Wel heeft Tim Dog ervoor gezorgd dat de strijd intensiveerde: tot Fuck Compton verscheen, had niemand het zo grootschalig en op de man gericht aangepakt als Tim Dog deed. Even wist hij zich vanuit de underdogpositie op te werpen tot aangename agressieveling, die met zijn grofgebekte teksten en zware stem meteen duidelijk maakte waar hij voor stond. Twintig jaar later meldt RollingStone: "Tim Dog, 'F--k Compton' rapper, dead at 46." Er is een ongeëvenaard krachtige rapper verloren gegaan, die het etiket supersingle niettemin nooit heeft kunnen ontgroeien.
